Cầu trục (tiếng Anh: Overhead crane) là một loại thiết bị đảm bảo các thao tác nâng-hạ-di chuyển hàng hóa trong nhà xưởng. Nó rất tiện dụng và có hiệu quả cao trong quá trình bốc xếp hàng hóa, với sức nâng từ 1 đến 500 tấn, vận hành chủ yếu bằng các động cơ điện nên được dùng rộng rãi trong các nhà máy sản xuất công nghiệp.
Hiện nay có các cách phân loại như sau:
Theo công dụng
- Cầu trục có công dụng chung: Chủ yếu dùng với móc teo để xếp dỡ, di chuyển lắp ráp và sửa chữa máy móc
- Cầu trục chuyên dùng: Được sử dụng chủ yếu trong công nghiệp luyện kim với các thiết bị mang vật chuyên dùng và chế độ làm việc rất nặng
Theo cách dẫn động các cơ cấu
- Loại dẫn động bằng tay: Các cơ cấu được dẫn động bằng hệ thống tời kéo tay (hệ thống đĩa xích kéo tay…)
- Loại dẫn động bằng điện: Các cơ cấu được dẫn động cơ điện (Palăng…)
Theo kiểu dáng kết cấu dầm
- Dạng dầm đơn: dầm cầu của cầu trục một dầm thường là dầm chữ Ihoặc dầm tổ hợp với các dầm thép tăng cứng cho dầm, cầu trục một dầm thường dùng pa lăng điện chạy dọc theo dầm chữ I nhờ cơ cấu di chuyển pa lăng
- Dạng dầm đôi: Hay còn gọi là cầu trục 2 dầm
- Dạng dầm kép: có các loại dầm hộp và dầm giàn không gian
- Dạng dầm hộp
- Dạng dầm giàn
Theo phạm vi phục vụ
Hiện cách phân loại này rất đa dạng nó được gọi tên theo mục đích cẩu hàng như:
- Loại chuyên dùng cho cầu cảng: Với sức nâng hàng hóa lớn
- Loại chuyên dụng cho phòng nổ: Cho các nhà máy gas,khí, hầm lò than,…
- Loại dùng trong thủy điện: Phục vụ quá trình vận hành và làm việc khi lắp đặt sửa chữa thay thế tua bin máy phát, trạm nguồn,…
- Loại dùng trong luyện kim: Cầu trục làm việc trong các phân xưởng luyện kim có nhiệt độ rất cao
- Cầu trục gầu ngoạm: Cầu trục có móc cẩu dạng gầu ngoạm chuyên dụng để bốc vật liệu rời (than, cát…)
- Cầu trục mâm từ: Cầu trục có móc cẩu là các cụm nam châm điện chuyên dùng để bốc thép tấm,..
Các cơ cấu chính
Cơ cấu nâng hạ
Thường dùng là các Palăng như sau:
Palăng xích
- Palăng xích kéo tay
- Palăng xích điện
Palăng cáp
- Palăng cáp điện 1 dầm
- Palăng cáp điện 2 dầm
Cơ cấu di chuyển
Thường dùng cụm bánh xe di chuyển được dẫn động bằng động cơ điện
Tủ điện điều khiển
Được lắp ráp từ các thiết bị điện đóng cắt (Contactor, aptomat…)
Đường cấp điện palăng
Đường cấp điện palăng dạng sâu đo gồm dây điện treo trên cac cụm con lăn, các cụm con lăn này trượt trên máng thép chữ C.
Đường cấp điện dọc
Hiện nay thường dùng cấp điện kiểu thanh dẫn điện dạng ray chạy dọc nhà xưởng. Để lấy điện vào cầu trục dùng bộ chổi lấy điện bằng than chì tỳ trên các thanh ray này.